بهترین زمان تعویض شمع خودرو + علائم خرابی و نحوه تعویض شمع خودرو
شمع خودرو یکی از مهم‌ترین قطعات در سیستم احتراق موتور است. این قطعه وظیفه جرقه‌زنی اولیه برای شروع اشتعال مخلوط هوا و سوخت در داخل سیلندر را بر عهده دارد. از همین تعریف ساده و اولیه، نقش حیاتی آن نیز مشخص است. از سویی، شمع، یکی از پراستهلاک‌ترین قطعات درون موتور محسوب می‌شود. بنابراین به‌عنوان صاحب خودرو یا تعمیرکار، زمان تعویض شمع خودرو و علائم خرابی آن را بدانید. در این مقاله، ضمن بررسی این موضوع، نحوه تعویض این قطعه را نیز مرور کرده و نکاتی هم برای افزایش طول عمر شمع خودرو معرفی می‌کنیم.
هشت مورد از مهم ترین علائم خرابی شمع خودرو
بروز هر یک از هشت علامت زیر می‌تواند نشان‌دهنده رسیدن زمان تعویض شمع خودروی شما باشد.
کاهش شتاب و افزایش صدای موتور
یکی از مهم‌ترین علائم خرابی شمع خودرو، افت شتاب آن است. یک شمع فرسوده معمولاً جرقه‌ای ضعیف تولید کرده یا فواصل جرقه‌زنی آن نامنظم است. بنابراین قدرت خروجی موتور و درنتیجه شتاب‌گیری آن نیز تضعیف می‌شود. در این موارد، معمولاً شاهد واکنش ضعیف پدال گاز به‌خصوص هنگام سبقت یا در سربالایی‌ها خواهید بود.
ریپ زدن یا لرزش موتور
یکی از دلایل مهم ریپ زدن یا لرزش موتور، احتراق ناقص در یک یا چند سیلندر است. این موضوع می‌تواند یکی از نشانه‌های رسیدن زمان تعویض شمع خودرو باشد. ریپ زدن موتور معمولاً در دورهای پایین‌تر، محسوس‌تر است و با صدای ناهماهنگ و لرزش فرمان نیز همراه می‌شود.
روشن شدن چراغ چک و خطاهای مربوط به شمع
طبیعتا با خرابی شمع و تشخیص ECU مبنی بر وجود احتراق ناقص در موتور یا مشکل در جرقه‌زنی، چراغ چک خودرو روشن شده یا شروع به چشمک زدن می‌کند. با دیاگ زدن نیز شاهد خطاهایی مانند misfire یا ignition fault خواهید بود.
افزایش مصرف سوخت به دلیل خرابی شمع
افزایش مصرف سوخت و همراهی آن با علائم قبلی می‌تواند نشانه‌ای از فرارسیدن زمان تعویض شمع خودرو باشد. یک شمع ضعیف نمی‌تواند تمامی سوخت را بسوزاند. بنابراین ECU باید سوخت بیشتری تزریق کند، نتیجه آن نیز افزایش مصرف سوخت است.
بروز مشکل در استارت خوردن خودرو
یکی از علائم خرابی شمع خودرو، دشوار شدن استارت خوردن آن است. به‌خصوص اگر چند شمع، هم‌زمان خراب باشند، این مشکل شدت می‌گیرد و حتی ممکن است موتور روشن نشود. دشواری استارت خوردن خودرو در هوای سرد بیشتر می‌شود و با کاهش قدرت موتور حین رانندگی نیز همراه است.
افزایش صدای موتور به دلیل خرابی شمع
یکی از نشانه‌های جدی فرارسیدن زمان تعویض شمع خودرو، افزایش صدای موتور چه در حرکت و چه هنگام کارکردن درجاست. به‌ویژه در حالت درجا شنیده شدن صداهایی مانند تق‌تق، می‌تواند نشان‌دهنده کاهش راندمان سیلندر به دلیل قدرت پایین جرقه شمع باشد.
صدای انفجار از اگزوز یا موتور به دلیل خرابی شمع
یکی از نشانه‌های احتراق ناقص در موتور، صدای شدید مانند انفجار از اگزوز یا موتور است. در این موارد در درون منیفولد یا اگزوز انفجارهایی رخ می‌دهد. همان‌طورکه گفتیم، یکی از دلایل احتراق ناقص نیز خرابی شمع است. این مورد، یکی از خطرناک‌ترین علائم خرابی شمع خودرو بوده و در صورت بی‌‌توجهی می‌تواند به آسیب‌های جدی به موتور منجر شود. این صداها هنگام شتاب‌گیری یا رها کردن پدال گاز بیش از هر زمان دیگری شنیده می‌شوند.
علائم ظاهری یک شمع خودروی خراب
در ظاهر یک شمع خراب و فرسوده، حداقل یک یا دو مورد از علائم زیر دیده می‌شود:
- الکترودهای فرسوده یا ذوب‌شده
- تشکیل لایه‌ای لعاب‌مانند روی شمع
- تغییر رنگ شمع
- ترک‌خوردگی یا افزایش شکاف داخلی شمع
- دوده‌زدگی یا سیاه‌شدگی سر شمع
در صورت مشاهده هر یک از این تغییرات ظاهری، لازم است شمع یا شمع‌های قدیمی را با قطعات مرغوب و باکیفیت تعویض کنید. برای این منظور نیز توصیه می‌شود تنها از مراکز خرید لوازم یدکی معتبر و شناخته‌شده با خدمات مشاوره کافی کمک بگیرید.
بهترین زمان تعویض شمع خودرو
توصیه می‌شود پیش از خرابی شمع خودرو در زمان مقرر که در دفترچه خودرو ذکر شده، سلامت فیزیکی آن را بررسی کرده و در صورت نیاز آن را تعویض کنید. باید گفت که بهترین زمان تعویض شمع خودرو بسته به نوع شمع یا قدرت موتور متفاوت است. هرچند بسیاری از کارشناسان از اعدادی مانند هر ۵۰ هزار کیلومتر یا بازه‌های زمانی مانند پنج تا هفت سال صحبت می‌کنند، اما اعداد جدول در این زمینه می‌توانند مرجع بهتری باشند:
| نوع شمع خودرو | عمر مفید تقریبی (هزار کیلومتر) |
| نیکلی یا معمولی | ۲۰ تا ۳۰ |
| پلاتینیومی | ۸۰ تا ۱۰۰ |
| ایریدیومی | ۱۰۰ تا ۱۵۰ |
جدول زیر نیز معیاری تقریبی از زمان تعویض شمع خودرو بر اساس قدرت، حجم و نوع شمع ارائه می‌دهد:
| حجم موتور (لیتر) | قدرت موتور (اسب بخار) | نوع شمع | بهترین زمان تعویض شمع خودرو (هزار کیلومتر) |
| زیر ۱٫۵ | کمتر از ۱۰۰ | نیکلی | ۲۰ تا ۳۰ |
| زیر ۱٫۵ | کمتر از ۱۰۰ | پلاتینیومی یا ایریدیومی | ۶۰ تا ۱۰۰ |
| ۱٫۵ تا ۲ | ۱۰۰ تا ۱۵۰ | نیکلی | ۲۵ تا ۳۵ |
| ۱٫۵ تا ۲ | ۱۰۰ تا ۱۵۰ | پلاتینیومی یا ایریدیومی | ۸۰ تا ۱۲۰ |
| ۲ تا ۳ | ۱۵۰ تا ۲۵۰ | نیکلی | ۲۰ تا ۳۰ |
| ۲ تا ۳ | ۱۵۰ تا ۲۵۰ | پلاتینیومی یا ایریدیومی | ۶۰ تا ۱۰۰ |
| بالاتر از ۳ لیتر یا موتورهای توربوشارژ | ۲۵۰ اسب بخار به بالا | پلاتینیومی یا ایریدیومی | ۵۰ تا ۹۰ |
لازم به ذکر است که به‌طور‌کلی با افزایش حجم و قدرت موتور، گرمای بیشتری نیز در آن تولید شده و عمر مفید شمع کاهش می‌یابد. همچنین موتورهای توربوشارژ نیز معمولاً به شمع‌های قوی‌تری نیاز دارند و زمان تعویض شمع‌های آن‌ها نیز کوتاه‌تر است.
نحوه تعویض شمع خودرو در هشت مرحله
نحوه تعویض شمع خودرو به‌طور‌کلی شامل مراحل زیر است. بااین‌حال توصیه می‌شود در صورت عدم تجربه قبلی، این فرآیند را به یک مکانیک حرفه‌ای بسپارید:
۱- اجازه دهید موتور خودرو خنک شود. در صورت نیاز کاور موتور را باز کرده و شمع‌ها را که در قسمت بالای موتور و روی سرسیلندر قرار دارند، پیدا کنید.
۲- وایرها یا کابل‌های شمع را که به کویل‌ها متصل هستند با کمی حرکت آن‌ها به جلو و عقب باز کنید. مراقب باشید روکش وایرها آسیب نبیند. توصیه می‌شود هر کابل را با برچسب، علامت‌گذاری کنید تا موقع بستن مجدد، جابه‌جا نشوند.
۳- ترمینال فلزی بین شمع و وایرها را بردارید.
۴- کویل‌ها را نیز باز کنید. در صورتی‌که هر شمع یک کویل مجزا داشته باشد باید پیچ نگهدارنده هر کویل را هم باز کنید. مراقب باشید کویل‌ها و روکش آن‌ها آسیب نبینند.
۵- کانکتور برق هر کویل را باز کرده و تمیز کنید.
۶- با استفاده از آچار شمع یا بکس رچت مخصوص، شمع‌های قدیمی را خلاف عقربه‌های ساعت بچرخانید و باز کنید.
۷- شمع‌های جدید را نصب کنید و در صورت امکان، مقداری گریس ضد حرارت به محل پیچ‌ها بزنید. مراقبت باشید که پیچ‌ها را بیش از حد سفت نکنید.
۸- کویل‌ها و وایر شمع را به‌درستی در جای خود قرار دهید و وصل کنید.
در بسیاری از موارد با رسیدن زمان تعویض شمع خودرو معمولاً کویل‌ها، وایرها، کانکتور و ترمینال‌های فلزی نیز پوسیده شده‌اند. بنابراین بهتر است آن‌ها را نیز به همراه شمع‌ها تعویض کنید.
پنج نکته برای افزایش عمر شمع خودرو
رعایت پنج نکته زیر هم می‌تواند در افزایش عمر مفید خودرو موثر واقع شود:
۱- تمیز کردن دورهای شمع‌ها در فواصل ۱۰ هزار تا ۱۵ هزار کیلومتر
۲- تمیز کردن مرتب سطح روی موتور از کربن و گردوغبار
۳- پرهیز از رانندگی پرشتاب
۴- تنظیم دقیق فاصله شکاف شمع مطابق با استانداردهای خودرو
۵- جلوگیری از نشت روغن موتور روی شمع
سخن آخر؛ اهمیت توجه به زمان تعویض شمع خودرو
توجه به زمان تعویض شمع خودرو از این رو ضروری است که عملکرد ناقص این قطعه می‌تواند سبب وارد شدن آسیب‌های جدی به موتور، سیلندرها، سوپاپ‌ها، کاتالیزورها، منیفولد و حتی سنسورهای مرتبط مانند سنسور اکسیژن شود. هزینه تعمیر یا تعویض هر یک از این بخش‌ها نیز به‌طور متوسط بیشتر از شمع است. همچنین توصیه می‌شود تنها برندهای معتبر و فروشگاه‌های تضمین‌کننده اصالت کالا را جهت خرید شمع خودرو انتخاب کنید.
