دیسک و صفحه چیست؟ آشنایی سیستم کلاچ و عملکرد دیسک و صفحه
اگر خودرویی با گیربکس دستی دارید، لازم است بدانید که دیسک و صفحه چیست؟ یکی از مهم‌ترین قطعات در سیستم انتقال قدرت این خودروها که نقشی اساسی در ارتباط بین موتور و گیربکس و تعویض دنده بازی می‌کند. همچنین لازم است بدانید که این قطعه از چه قسمت‌هایی تشکیل شده و چطور می‌توان عمر مفید آن را افزایش داد. در این مقاله، با بررسی کامل عملکرد دیسک و صفحه به این سوالات پاسخ می‌دهیم.
آشنایی با سیستم کلاچ در خودروهای گیربکس دستی
پیش از آنکه بدانید دیسک و صفحه چیست؟ آشنایی با سیستم کلاچ ضروری است. در خودروهای با گیربکس دستی، ارتباط بین موتور و گیربکس به‌منظور انتقال قدرت به چرخ‌ها، از طریق سیستم کلاچ صورت می‌گیرد. این سیستم از سه بخش اصلی صفحه فشار (پلیت فشار)، دیسک کلاچ و صفحه اصطکاکی تشکیل می‌شود.
وقتی خودرو در دنده قرار دارد یا متوقف است، صفحه فشار با گیربکس درگیر است. بنابراین راننده برای تعویض دنده باید با فشار دادن پدال کلاچ، این ارتباط را قطع کرده و گیربکس را در دنده موردنظر خود قرار دهد. پس از رها کردن پدال نیز دوباره این اتصال برای انتقال نیروی موتور به گیربکس و سپس به چرخ‌ها برقرار می‌شود.
دیسک و صفحه چیست؟
دیسک و صفحه کلاچ، یکی از اجزاء کل سیستم کلاچ در خودروهای مجهز به گیربکس دستی است که وظیفه اتصال یا قطع کردن ارتباط بین موتور و گیربکس و سپس انتقال نیرو به چرخ‌ها را به‌عهده دارد. حرکت بدون لغزش خودرو در هریک از دنده‌ها، تعویض نرم و بدون مشکل دنده‌ها، شروع حرکت خودرو و توقف آن، همگی به‌واسطه عملکرد دیسک و صفحه امکان‌پذیر هستند.
دیسک و صفحه خودرو، روی قطعه‌ای به نام فلایویل سوار می‌شوند. یک دیسک چرخان بزرگ که خود به انتهای میل‌لنگ موتور متصل بوده و وظیفه انتقال نیروی موتور به صفحه فشار را به‌عهده دارد. قدرت و دوام بالای دیسک و صفحه، یکی از نقاط قوت خودروهای مدرن امروزی است. به‌عنوان مثال می‌توان به دیسک و صفحه MVM110 اشاره کرد که سبب سهولت تعویض دنده و تجربه رانندگی نرم‌تر این خودرو شده است.
اجزاء تشکیل دهنده دیسک و صفحه چیست؟
به‌منظور درک بهتر عملکرد دیسک و صفحه لازم است اجزاء تشکیل‌دهنده آن به شرح زیر را بشناسید:
- دیسک کلاچ؛ یک دیسک فلزی که روی محور گیربکس قرار گرفته و سطح آن با موادی با اصطکاک بالا پوشانده می‌شود. جنس دیسک نیز معمولا از فولاد سخت‌شده یا آلومینیوم سبک با پوشش‌های مقاوم در برابر زنگ زدگی و فشار است.
- صفحه اصطکاکی؛ که مواد اصطکاکی دیسک روی آن نصب می‌شوند. جنس این مواد نیز از ترکیبات خاص با مقاومت بالا در برابر گرما و فشار است.
- صفحه فشار یا صفحه کلاچ؛ صفحه‌ای تخت و فلزی و مجهز به فنرهای مارپیچی یا دیافراگمی که به دیسک فشار وارد کرده و نیروی چرخشی موتور را به آن منتقل می‌کند.
- فنرهای فولادی دیسک کلاچ؛ که داخل دیسک کلاچ نصب شده و با کنترل شوک‌های ناگهانی هنگام انتقال نیرو، تعویض نرم دنده را امکان‌پذیر می‌کنند.
- بلبرینگ کلاچ یا بلبرینگ فشار؛ که بین صفحه فشار و دسته اهرم کلاچ قرار گرفته و نیروی پدال کلاچ را به‌صورت نرم و یکنواخت به صفحه فشار منتقل می‌کند.
برای درک این سیستم، توجه به تفاوت تفاوت دیسک کلاچ و صفحه کلاچ بر اساس تعریف بالا ضروری است. درحقیقت، صفحه فشار به فاصله نزدیکتری از موتور نسبت به دیسک قرار داشته و وظیفه وارد آوردن نیرو به صفحه کلاچ را به‌عهده دارد. این اجزا در خودروهای مجهز به گیربکس هیلمنی مانند دیسک و صفحه لیفان X60 دنده هیلمنی جدید نیز یکسان هستند.
نحوه عملکرد دیسک و صفحه چیست؟
اما سازوکار دیسک و صفحه چیست؟ این سازوکار را به تفکیک دو حالت وصل و قطع دیسک و صفحه در ادامه شرح می‌دهیم.
عملکرد دیسک و صفحه در حالت وصل
منظور از حالت وصل، زمانی است که خودرو در دنده بوده و حرکت می‌کند. در این حالت، صفحه فشار با کمک فنرهای قوی خود به دیسک کلاچ فشار وارد می‌کند. بنابراین، صفحه اصطکاکی روی دیسک به فلایوبل موتور می‌چسبد. در ادامه، نیروی چرخشی موتور ابتدا به فلایویل و سپس به‌ترتیب به صفحه فشار، دیسک کلاچ، گیربکس و چرخ‌ها منتقل می‌شود. اصطکاک بالای مواد چسبانده‌شده روی صفحه اصطکاکی از لغزش خودرو هنگام حرکت و نیز اتلاف نیروی موتور جلوگیری می‌کند.
عملکرد دیسک و صفحه در حالت جدا
حتما می‌پرسید که هنگام تعویض دنده، نقش سیستم دیسک و صفحه چیست؟ همان‌طورکه در بخش آشنایی با سیستم کلاچ گفتیم برای تعویض دنده لازم است ارتباط گیربکس و موتور موقتا قطع شود. این فرآیند، طی مراحل زیر صورت می‌گیرد:
۱- راننده پای خود را روی پدال کلاچ فشار می‌دهد.
۲- بلبرینگ کلاچ، نیرو پدال را به صفحه کلاچ منتقل کرده و آن را از دیسک جدا می‌کند.
۳- دیسک کلاچ، خلاص شده و می‌تواند آزادانه روی محور گیربکس با تعویض دنده توسط راننده بچرخد.
۴- راننده پدال کلاچ را رها کرده و با قطع شدن ارتباط بلبرینگ کلاچ با صفحه، نیروی موتور دوباره از طریق فلایویل به صفحه و دیسک منتقل می‌شود.
انواع دیسک و صفحه خودرو
اما بهترین نوع دیسک و صفحه چیست؟ برای پاسخ به این سوال، باید مدل خودروی خود را در نظر بگیرید. به‌عنوان مثال، دیسک و صفحه MVM 315 به دلیل ساختار خاص گیربکس این خودرو با دیگر مدل‌های MVM متفاوت است. همچنین باید انواع این قطعه بر اساس متریال ساخت و سازوکارشان را بشناسید. آنها عبارتند از:
- ارگانیک با مواد اصطکاکی آلی مانند رزین و فیبر کربنی: مناسب برای خودروهای سواری معمولی، دارای عملکردی نرم و با حداقل لغزش و مقاومت پایین در برابر حرارت.
- نیمه‌فلزی با مواد اصطکاکی ترکیب‌شده از مواد آلی و ذرات فلزی: مناسب برای خودروهای با قدرت موتور بالا و نیز خودروهای صنعتی، دارای عملکرد نرم و روان با مقاومت بالا در برابر افزایش دما.
- سرامیکی با مواد اصطکاکی ساخته‌شده از ذرات سرامیک: با دوام بالا در برابر افزایش دما و فشارهای شدید، اندکی سفت و مناسب برای خودروهای اسپرت.
- کربنی با مواد اصطکاکی کربنی پیشرفته: دارای وزن سبک و مقاومت بسیار بالا در برابر حرارت، مناسب برای خودروهای اسپرت با قدرت موتور بالا.
همچنین برخی از انواع دیسک و صفحه، فاقد فنر هستند و به آنها بدون فنر گفته می‌شود. آنها تحمل فشار بالاتری داشته اما در عین حال، تعویض دنده را نیز کمی دشوارتر می‌کنند. به همین دلیل هم عمدتا در خودروهای سنگین یا صنعتی استفاده می‌شوند.
طول عمر دیسک و صفحه و عوامل اثرگذار بر آن
در مقاله‌ای جداگانه مهم‌ترین علائم خرابی دیسک و صفحه را شرح داده‌ایم. لازم است با توجه به آنها از آسیب‌های بیشتر به این قطعه و نیز کل سیستم کلاچ و گیربکس پیش‌گیری کنید. اما به‌طورکلی در نظر داشته باشید که عمر مفید دیسک و صفحه، حدود ۶۰ هزار تا ۱۰۰ هزار کیلومتر است. موارد زیر نیز در دوام این قطعه اثرگذار هستند:
- سبک رانندگی؛ گرفتن نیم‌کلاچ‌های متعدد و نگه داشتن بیش از حد پدال کلاچ، سبب سایش سریع‌تر مواد اصطکاکی شده، عمر دیسک و صفحه را کاهش می‌دهد.
- شرایط رانندگی؛ به‌طور معمول، استهلاک دیسک و صفحه خودروهایی که مرتبا در شهرهای پرترافیک رفت‌وآمد می‌کنند، بیشتر است.
- شرایط محیطی؛ رانندگی در هوای بسیار گرم، رطوبت و ذرات گردوغبار، عمر مفید دیسک و صفحه را کاهش می‌دهند.
- نصب صحیح و تنظیم به‌موقع دیسک و صفحه
سخن آخر؛ خرید دیسک و صفحه با ضمانت اصالت کالا
اگر بپرسید که مهم‌ترین عامل اثرگذار بر طول عمر یک دیسک و صفحه چیست؟ پاسخ، قطعا، کیفیت ساخت اولیه آن است. برای اطمینان از این موضوع، توصیه می‌شود تنها برندهای معتبر را جهت خرید این قطعه در نظر بگیرید.
فروشگاه اینترنتی زدفیت، با ارتباط مستقیم با تولیدکننده‌های بهترین لوازم یدکی خودرو در کشور چین، انواع دیسک و صفحه مخصوص خودروهای چینی حاضر در جاده‌های ایران را عرضه می‌کند. قیمت مناسب، ضمانت اصالت کالا و خدمات پس از فروش عالی از مهم‌ترین مزایای خرید این محصول از زدفیت هستند.
